Wat heeft de regering op het gebied van digitalisering de afgelopen 25 jaar bereikt? Welke beloftes, toezeggingen en ambities zijn waargemaakt en wat heeft het kabinet niet voor elkaar gekregen? Daar draait het om in het onderzoek ‘Over schone dromen en verbroken beloften’. Want door te ontdekken waar de knel- én pluspunten zitten, kun je het in de toekomst beter doen. Het ECP-Jaarfestival, met als thema ’25 jaar digitalisering’, vormde de aanleiding voor het onderzoek.

“In het onderzoek ligt de focus op de relatie tussen overheid en burger,” zegt Arie van Bellen, Directeur van ECP | Platform voor de InformatieSamenleving en samenwerkingspartner van het onderzoek. “Er is speciale aandacht voor thema’s als digitale inclusie, regie over eigen gegevens, actieve en passieve openbaarheid, democratische participatie en informatiebehoeften. Het onderzoek vond plaats aan de hand van regeerakkoorden, kabinetsstandpunten en beleidsstukken uit de afgelopen 25 jaar. Ook zijn de adviezen van de Commissie Franken, de Commissie Docters van Leeuwen en de Commissie Wallage meegenomen, alsmede enkele achtergrondstudies, zoals die van Frissen, Van de Donk en Zuurmond.”

Dat er de afgelopen 25 jaar veel is gebeurd op het gebied van digitalisering, overheid en samenleving, is een understatement. Zo heeft de burger niet alleen een brede toegang tot internet gekregen, ook is het inmiddels eenvoudig om rijbewijzen en energiesubsidies digitaal aan te vragen. Verder maken miljoenen Nederlanders gebruik van de vooringevulde belastingaangifte. Dat scheelt tijd en, in sommige gevallen, ook geld. Aan de andere kant blijkt dat er ook heel veel niet is gebeurd.

Enkele voorbeelden zijn opgenomen hieronder:

<h5>Belofte, toezegging of ambitie van het kabinet</h5>

Regie op eigen gegevens. Burgers kunnen zien met welke overheden hun gegevens gedeeld worden en kunnen daarin keuzes maken.

<h5>Toelichting</h5>

Dit wordt al jaren aangekondigd, maar er is nog weinig van terecht gekomen. Via MijnOverheid.nl kan je zien welke informatie met welke organisaties wordt gedeeld. Het overzicht roept vooral vragen op – waarom wel met gemeente X en niet met provincie Y? Het maken van keuzes over informatie delen is niet mogelijk.

<hr>

<h5>Belofte, toezegging of ambitie van het kabinet</h5>

Informatieregister of activiteitenindex. Overzicht van nota’s, onderzoeken etc. die bij de overheid aanwezig zijn over een specifiek thema.

<h5>Toelichting</h5>

Aangekondigd in 2000. Er is anno 2023 nog steeds geen overzicht van nota’s, onderzoeken, evaluaties etc. die bij de overheid aanwezig zijn over een specifiek thema.

<hr>

<h5>Belofte, toezegging of ambitie van het kabinet</h5>

Eenmalige gegevensverstrekking, meervoudig gebruik. Burgers en bedrijven hoeven hun gegevens niet onnodig telkens opnieuw te verstrekken.

<h5>Toelichting</h5>

Reeds in 2003 werd het Belgisch voorbeeld van de Kruispuntbank reeds als voorbeeld genoemd. In 2023 is er (weer) een groep Nederlandse ambtenaren gaan kijken hoe ze het daar aanpakken.

<hr>

<h5>Belofte, toezegging of ambitie van het kabinet</h5>

Verankeren in de Grondwet. Het recht van burgers op toegang tot overheidsinformatie moet in de Grondwet komen.

<h5>Toelichting</h5>

Zo luidde in 2000 het advies van de Commissie Franken. Dit werd omarmd door het kabinet. Het is nog steeds niet gebeurd.

Conclusie ‘Over schone dromen en verbroken beloften’

De onderzoekers sturen aan op een dialoog tussen alle betrokkenen om zo te achterhalen waarom beloftes niet zijn nagekomen. En, nog belangrijker, ze concluderen dat het zaak is om te zorgen dat de uitgesproken ambities de komende jaren wél werkelijkheid worden. De meeste thema’s zijn namelijk nog steeds actueel, wat ook wel blijkt uit tal van ambtelijke beleidsnota’s en verkiezingsprogramma’s waarin ze terugkomen. De resultaten van het onderzoek dienen tevens als input voor de uitvoeringsagenda van de maatschappelijke Coalitie Over Informatie Gesproken.

ECP Jaarfestival 2023

Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de maatschappelijke coalitie Over Informatie Gesproken en ECP | Platform voor de InformatieSamenleving, ter gelegenheid van het 25 jarig bestaan van ECP. De resultaten zijn tijdens het ECP Jaarfestival op 16 november jl. gedeeld door Guido Enthoven tijdens de breakout-sessie ‘Relatie burger en overheid, een tussenbalans na 25 jaar digitalisering‘.

Lees het onderzoeksrapport: Onderzoeksrapport Over schone dromen en verbroken beloften.

‍